Babka lancetowata – właściwości lecznicze i zastosowanie

1. 9. 2021 · Michał Mazik · 10 minut czytania

Babka lancetowata (Plantago lanceolata) to pospolity chwast pól, przydroży i ogrodów, który współcześnie jest niestety niedoceniany. Tymczasem  to jedna z najcenniejszych roślin leczniczych o szerokim zastosowaniu, m.in. działa pozytywnie na kaszel, rany czy żylaki. Jakie właściwości lecznicze ma babka lancetowata? Jak korzystać z tego gatunku?

Babka lancetowata – geneza, ciekawostki i wierzenia

Babka lancetowata to roślina, którą człowiek wykorzystuje już od czasów starożytnych. Pliniusz Starszy wymieniał aż 24 choroby, które leczy. Stosowano ją m.in. na czerwonkę. W Chinach służyła do sporządzania środków moczopędnych i wykrztuśnych. Św. Hildegarda używała soku do likwidowania piegów, a także leczenia krwawych wymiotów. Nasze prababcie traktowały ją jako panaceum na wiele dolegliwości.

 

Podstawowe informacje o babce lancetowatej
Znany także jako: babka wąskolistna, języczki polne, psi języczek
Zastosowanie i działanie:na rany, żylaki, ukąszenia owadów, kaszel i infekcje, dla wzmocnienia, na schorzenia układu pokarmowego
Babka lancetowata a alergia: u osób z nadwrażliwością
Ciąża i karmienie piersią: nie zaleca się

 

Tak wartościowe gatunki zawsze owiane były mistycyzmem i narastały wokół nich różne wierzenia. Babka lancetowata nie jest wyjątkiem w tym względzie. Wierzono, że napar z rośliny wypity przez nieszczęśliwie zakochanych powoduje „odkochiwanie”. Dlatego osoby, które pokochały kogoś bez wzajemności, udawały się po niego do zielarek. Jeśli eliksir miłosny nie zadziałał, korzystano z ostatecznego środka, czyli „mocy” plantago lanceolata. Noszenie ze sobą liści babki miało chronić przed ukąszeniami węży. Ten ostatni mit mógł mieć początek jeszcze w starożytności, gdy sok z babki stosowano na rany po ukąszeniach węży i skorpionów.

Sprawdź, jak powinna wyglądać pierwsza pomoc po ukąszeniu węża.

 

Grupa związków biologicznie czynnych w babce lancetowatej
Witaminy: witamina A, witamina C i witamina K
Flawonoidy:bajkaleina, skutelareina, luteolina, apigenina
Glikozydy irydoidowe:aukubina (aukubozyd), katalpol, globularynę, asperulozyd
Glikozydy propionowe:werbaskozyd, plantamajozyd, izowerbaskozyd i lawandulofoliozyd
Glikozydy fenyloetanoidowe:akteozyd i plantamajozyd
Kwasy organiczne:askorbinowy, fumarowy, benzoesowy, cynamonowy, wanilinowy
Sole mineralne:krzem, cynk, potas, magnez, sód 
Inne:pektyny, związki śluzowe, garbniki

  

Babka lancetowata – właściwości lecznicze

Surowcem leczniczym babki lancetowatej jest najczęściej liść, rzadziej cała roślina. Pozyskuje się go w początkowym okresie kwitnienia. Babka to panaceum zwalczające wiele dolegliwości. Stosuje się ją zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie w różnorodnej formie.

babka lancetowata herbata - na co wpływa?

Babka lancetowata – działanie prozdrowotne

  • Babka lancetowata na rany jest stosowana od tysięcy lat. Przyspiesza gojenie, pomaga na stłuczenia, oparzenia i skaleczenia. Pobudza regenerację naskórka.
  • Roślina uszczelnia naczynia krwionośne i stymuluje cyrkulację krwi. Ogranicza także odczuwanie zmęczenia stóp. Dlatego babka lancetowata na żylaki to jeden z najważniejszych naturalnych środków. Jest pod tym względem niezastąpiona.
  • Pomaga na ukąszenia owadów. Zmniejsza opuchliznę i pieczenie.
  • Jest skuteczna w leczeniu pokrzywki i świądu.
  • Regularne picie herbaty z babki lancetowatej poprawia odporność.
  • Zwalcza infekcje dróg oddechowych. Ułatwia odkrztuszanie. Działa rozkurczająco na oskrzela i łagodzi ich obrzęk. Babka lancetowata na kaszel i inne schorzenia związane z układem oddechowym jest stosowana wewnętrznie (picie naparów) oraz w formie inhalacji (sprawdź, jak wykonać inhalacje na zatoki).
  • Wpływa na zwiększenie produkcji interferonów, związków o działaniu przeciwwirusowym. Ponadto ma właściwości przeciwbakteryjne i przeciwpasożytnicze.
  • Wspomaga funkcjonowanie układu pokarmowego. Poprawia perystaltykę jelit.
  • Jest stosowana pomocniczo przy leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy.
  • Przemywanie oczu naparem łagodzi podrażnienia i stany zapalne spojówek.
  • Chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV (sprawdź kosmetyki do opalania).

Babka lancetowata – zastosowanie w kuchni

Babka lancetowata ma niewielkie znaczenie jako roślina jadalna. Nie jest także znana w polskiej tradycji kulinarnej. W niektórych krajach, np. na Białorusi traktowano ją jako pokarm głodowy, spożywany na przednówku. Obecnie wykorzystują ją głównie miłośnicy „dzikiej kuchni”. Korzysta się z młodych liści oraz dojrzałych nasion.

  • Liście babki mogą byćprzyrządzane jak szpinak. Ponadto to dodatek do zup, sosów i smażonych warzyw. Można zapiekać je w cieście naleśnikowym. Stosuje się je w niewielkiej ilości w koktajlach i smoothie.
  • Nasiona po ugotowaniu są śluzowate, ale pożywne. To dodatek do zup, owsianek i kleików. Czasem dodaje się je do ciast i pieczywa. W smaku przypominają nieco siemię lniane.
babka lancetowata - właściwości prozdrowotne

Babka lancetowata w kosmetyce – chwast w służbie urody

Wyciągi z babki lancetowatej często wchodzą w skład kosmetyków naturalnych (są dodatkiem w kremach, tonikach, maseczkach, płynach do higieny intymnej). Roślina w szczególności jest polecana do pielęgnacji cery problematycznej i trądzikowej. Sok ma cenne właściwości kosmetyczne:

  • zwalcza bakterie,
  • równoważy produkcję łoju,
  • zmniejsza zaczerwienienia i przyspiesza regenerację naskórka,
  • działa przeciwzmarszczkowo.

Napary można wykorzystywać do mycia twarzy. Dobrym sposobem jest nakładanie maseczki z rozdrobnionych liści. Babka lancetowata pomaga również zlikwidować opuchliznę powiek, znajduje się w składzie kosmetyków pod oczy.

 

    Zbiór surowca Plantago lanceolata i suszenie

    Do przyrządzania naturalnych leków nadaje się zarówno świeża, jak i suszona babka lancetowata. W Polsce surowiec z tej rośliny pozyskuje się z „miejsc naturalnych” oraz upraw. Liście na cele lecznicze zbiera się w czasie kwitnienia (zazwyczaj przez całe lato), a do celów kulinarnych zrywa się na w początkowej fazie rozwoju. Należy je suszyć w miejscu ciepłym, przewiewnym i zacienionym.

    Najczęściej praktykuje się suszenie naturalne. Liście należy wyłożyć cienką warstwą, w przeciwnym wypadku zaparzają się i czernieją. Schną wolno. Po wysuszeniu powinny zachować naturalną barwę. Optymalna temperatura suszenia wynosi 35-40°C.

    babka lancetowata - jak parzyć?

     Jak stosować babkę lancetowatą?

    Liście babki przed użyciem (niezależnie od receptury) powinno się rozdrobnić.

    • Najczęściej sporządza się napary parzone jak herbata. Można je pić (1-2 szklanki dziennie), stosować do inhalacji, dodawać do kosmetyków i leczniczych kąpieli. Nadają się również do przemywania ran, oczu i schorzeń dermatologicznych. Za bezpieczną dzienną dawkę w przypadku stosowania wewnętrznego uznaje się 3-5 g surowca.
    • Zewnętrznie najefektywniejsze jest używanie okładów z babki lancetowatej. Rozdrobniony, zmiażdżony surowiec umieszcza się na wyjałowionej gazie, a następnie przykłada do danego miejsca, np. rany lub odleżyn.
    • Wygodniejsze, mniej pracochłonne jest stosowanie suplementów diety, np. syropów, nalewek, herbatek, żelów, pastylek i kapsułek, ziołowych preparatów leczniczych. W sprzedaży dostępne są także kosmetyki oparte na bazie babki lancetowatej, np. płyny do higieny intymnej.

    Babka lancetowata – syrop

    Składniki:

    • 100 g rozdrobnionych liści,
    • 0,5 kg cukru,
    • 0,2 kg miodu,
    • woda.

    Przygotowanie: Zmielone liście umieszcza się w garnku i zalewa wodą w taki sposób, by zakrywała ich powierzchnię. Syrop gotuje się na wolnym ogniu, systematycznie dosypując cukier i dodając miód. Trzeba ciągle go mieszać, aż do dokładnego rozpuszczenia. Jeśli jest zbyt gęsty, dodaje się więcej wody. Następnie sok na gorąco przelewa się do butelek, zakręca, a po wystudzeniu umieszcza w chłodnym, ciemnym miejscu.

    Sprawdź też przepis na syrop z czosnku.

    Babka lancetowata – przeciwwskazania

    Babka lancetowata to roślina uznawana za bezpieczną, dlatego nie ma wielu przeciwwskazań do jej stosowania. Oczywiście dotyczy to sytuacji, gdy stosuje się racjonalne dawki.

    • W przypadku stosowania zewnętrznego należy sprawdzić, czy nie powoduje alergii. Jest to jednak sprawa marginalna.
    • U osób z nadwrażliwością może powodować biegunkę, nudności i wymioty.
    • Może osłabiać działanie niektórych leków neurologicznych i psychiatrycznych.
    • Lepiej zrezygnować z aplikowania suplementu dzieciom poniżej 12 roku życia.
    babka lancetowata i jej wpływ na zdrowie

    Babka lancetowata w ciąży

    Stosowanie jest również niewskazane ze względu na brak badań dotyczących potencjalnych skutków ubocznych u tej wyodrębnionej grupy.

    Jak wygląda babka lancetowata?

    Babka lancetowata to niewielka roślina wieloletnia osiągająca do 40 cm wysokości w czasie kwitnienia. Wytwarza ciemnozielone, długie, lancetowate liście. Mają równomierne unerwienie (stąd potoczna nazwa „psi języczek”). Liście tworzą rozetę. Wykształca kuliste lub jajowate, kłosowate kwiatostany. Kwiaty są niepozorne, bardzo drobne o barwie brunatnej lub żółtawobiałej.

    Poznaj zioła na obniżenie cukru we krwi.

    Babka lancetowata – kiedy kwitnie?

    Najczęściej rozpoczyna kwitnienie w maju lub w czerwcu. Kwitnie przez całe lato. Zaczyna kwitnąć od podstawy kwiatostanu.

    Gdzie występuje babka lancetowata?

    Babka lancetowata to pospolity chwast. Porasta przydomowe ogrody, parki, pola, miedze, występuje przy drogach i na terenach ruderalnych (zmienionych przez człowieka). Jest powszechnym chwastem trawników. Oczywiście zaleca się zbierać surowiec z miejsc niezanieczyszczonych, oddalonych od dróg o dużym natężeniu i terenów przemysłowych.

    Babka lancetowata w medycynie naturalnej – podsumowanie

    Babka lancetowata to gatunek, który codziennie mijamy obojętnie. Występuje pospolicie, a przez to jest niedoceniana. W rzeczywistości ma wiele cennych właściwości leczniczych, a przy tym stanowi wartościowy kosmetyk. Ze względu na szerokie zastosowanie i niewielkie przeciwwskazania warto korzystać z babki lancetowatej na co dzień.

     

    Źródła:

    1. A; Grys A; Babka lancetowata (Plantago lanceolata L.) – właściwości lecznicze; Postępy Fitoterapii 3/2010, s. 162-165.
    2. Senderski; Prawie wszystko o ziołach; Podkowa Leśna 2007; Wydawca M. E. Senderski.
    3. B-E van Wyk, M. Wink; Rośliny lecznicze świata; Wrocław 2004; MedPharm Polska.
    4. Ł. Łuczaj; Dzika kuchnia; Warszawa 2013, Nasza Księgarnia.

      Więcej artykułów na ten temat

      O autorze
      Michał Mazik
      Michał Mazik
      Jestem pasjonatem roślin – zarówno tych ozdobnych, jak i leczniczych. Ukończyłem studia ogrodnicze ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Wydałem kilkadziesiąt książek branżowych, w tym kilka związanych z ziołolecznictwem i naturalnymi metodami leczenia („Zioła w kuchni”, „Zioła w ogrodzie i domu”, „Zdrowie z ogrodu”, „Dary pszczół”). Przez ponad dekadę pracowałem jako ekspert miesięcznika „Zdrowie”. Należę do tej grupy szczęśliwców, którzy połączyli zainteresowania z pracą.
      Przeczytaj więcej od tego autora
      O autorze
      Michał Mazik
      Michał Mazik
      Jestem pasjonatem roślin – zarówno tych ozdobnych, jak i leczniczych. Ukończyłem studia ogrodnicze ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Wydałem kilkadziesiąt książek branżowych, w tym...
      Przeczytaj więcej od tego autora