Opuchnięte nogi - co oznacza ten objaw? Lekarz tłumaczy

Czy zauważyłeś ostatnio, że Twoje skarpetki są ciasne, a spodnie dobrze przylegają? Wygląda na to, że masz spuchnięte nogi. Od razu pojawia się pytanie „dlaczego”? Istnieje wiele różnych przyczyn powodujących obrzęk nóg. W tym artykule dowiesz się, skąd bierze się opuchlizna na nogach, co stosować na opuchnięte nogi i kiedy powinieneś zgłosić się z tym problemem do lekarza.

Dlaczego mam spuchnięte nogi?

Obrzęk powodować może nadmiar płynu uwięzionego w tkankach organizmu. Choć pojawić się może na każdej części ciała, najczęściej zauważa się go na dłoniach, ramionach, stopach, kostkach i nogach. Wszystko przez wpływ grawitacji na wypełniające ludzkie ciało płyny. Gromadzą się one w np. w nogach, gdy tkanki lub naczynia krwionośne w nogach zawierają ich więcej, niż powinny. Czasem do sytuacji takiej dochodzi, gdy po prostu spędzasz długi dzień na nogach lub siedzisz zbyt długo.

Spuchnięte pojawiają się często u osób, które:

• mają nadwagę,
• mało ćwiczą,
• cierpią na różnego rodzaju schorzenia - o nich opowiem poniżej. 

Urazy i towarzyszące im stany zapalne mogą powodować zatrzymanie płynów oraz obrzęk. Zdarza się, że gdy tkanki w Twoich nogach są podrażnione, zaczynają puchnąć. Jest to naturalna reakcja w przypadku złamania kości, zerwania ścięgna lub więzadła. Opuchlizna może oznaczać także poważniejszej choroby zapalnej, takiej jak zapalenie stawów.

Jakie są przyczyny obrzęku obu nóg?

• Ciepło – w czasie upałów u niektórych osób nogi puchną. Zwykle nie ma się czym martwić i nie wymaga to leczenia.
  
  
• Długie podróże lub bycie nieruchomym z innych powodów – jeśli Twoje nogi zwisają i nie poruszają się przez dłuższy czas, mogą spuchnąć. Poprawia się, to gdy znowu chodzisz lub położysz się w nocy. Kiedy Twoje nogi są w bezruchu, mięśnie nie poruszają krwią w naczyniach krwionośnych, a to oznacza, że krew gromadzi się w zwisających częściach ciała i wywiera nacisk na naczynia krwionośne, przez co wypycha płyn do przestrzeni między nimi. Aby tego uniknąć, wstawaj i chodź regularnie, jeśli to możliwe. Jeśli nie, poruszaj stopami i nogami tak bardzo, jak możesz.
  
  
• Ciąża – opuchnięte nogi w ciąży zwykle są typowym zjawiskiem i nie ma się czym martwić. Jeśli jednak pojawiłyby się inne objawy, jak np. podwyższone ciśnienie tętnicze, to może oznaczać stan przedrzucawkowy.
  
  
• Niewydolność serca – jeśli Twoje serce jest niewydolne i nie działa na tyle skutecznie, aby pompować prawidłowo krew, możesz odczuwać zadyszkę, co nasila się, gdy leżysz na płasko w nocy lub podczas chodzenia. Zobacz również: 164 Polaków umiera codziennie przez niewydolność serca! - leczenie niewydolności serca.
  
  
• Niedokrwistość – kiedy masz za niskie stężenie hemoglobiny. Anemia u osób starszych - sprawdź ten artykuł. 
  
  
• Choroby nerek – takie jak: zespół nerczycowy, ostre uszkodzenie nerek i przewlekła choroba nerek.
  
  
• Hipoglobulinemia – występuje, kiedy masz zbyt niskie stężenie białka całkowitego. Wtedy do krwi dostaje się mniej płynu z okolicznych obszarów. Do obniżenia białka może dojść z powodu niedożywienia, zespołu nerczycowego, niewydolności wątroby i choroby jelit związanej z utratą białka. Przeczytaj także: Regeneracja wątroby: jak szybko usprawnić pracę wątroby?
  
  
• Skutki uboczne leków – w niektórych przypadkach leki mogą powodować puchnięcie kostek lub nóg jako efekt uboczny, należą do nich:
  
  • hormony (np. estrogen),
  • steroidy,
  • niesteroidowe leki przeciwzapalne (czyli powszechne leki przeciwbólowe),
  • leki przeciwdepresyjne,
  • leki na cukrzycę,
  • blokery kanału wapniowego stosowane w nadciśnieniu tętniczym.

Jeśli odczuwasz skutki uboczne swoich leków, powinieneś porozmawiać ze lekarzem, który może zasugerować zmniejszenie dawki leku lub zmianę na inny.

• Niedoczynność tarczycy – zwykle towarzyszą temu inne objawy, takie jak zmęczenie i przybieranie na wadze. Polecam Ci również lekturę: Niedoczynność tarczycy. Objawy często maskują chorobę!
  
  
• Obrzęk idiopatyczny – oznacza obrzęk bez konkretnej, poznanej przyczyny.

Co powoduje obrzęk jednej nogi?

• Urazy − np. złamania, skręcenia, duże siniaki. Zobacz też artykuł: Czy siniaki są groźne? Czego objawem są siniaki bez stłuczenia?
• Zwyrodnienie i zapalenie stawów − w szczególności może to dotyczyć kolana (lub obu kolan) lub dużego palca (palców). Problemy ze stawami wywołane stanem zapalnym to np. dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczycowe zapalenie stawów. Zwykle jeden lub więcej stawów będzie ciepły, zaczerwieniony i bolesny.
• Infekcje skóry – np. nagromadzenie ropy (ropnie) lub zapalenie tkanki łącznej.
• Reakcje skórne – np. uczulenie na ugryzienie, użądlenie lub lek.
  Zakrzepica żył głębokich – jest to zakrzep krwi w głębokich naczyniach krwionośnych, który najczęściej dotyka łydki. Możesz być narażony na zakrzepicę żył głębokich, jeśli ostatnio niewiele się poruszałeś. Przykłady takich sytuacji obejmują długą podróż samolotem, chorobę, operację.
• Choroba nowotworowa – jeśli masz raka lub jesteś w trakcie leczenia, ryzyko opuchniętych nóg jest również zwiększone.
• Infekcja kości – zapalenie kości i szpiku.
• Obrzęk limfatyczny – w tym stanie płyn limfatyczny gromadzi się w tkankach, ponieważ nie może dobrze spłynąć. Dzieje się tak zwykle dlatego, że z jakiegoś powodu węzły chłonne są zablokowane. Może się to zdarzyć po operacji, radioterapii lub z powodu raka, urazu lub infekcji.
• Torbiel Bakera − to miękki, bolesny obrzęk zazwyczaj z tyłu kolana.

Kiedy udać się do lekarza z powodu obrzęku nóg?

Kiedy masz opuchnięte kostki lub nogi, może Ci się wydawać, że dolna część nogi jest większa niż zwykle. Zdarza się, że obrzęk utrudnia chodzenie, boli, a skóra na nodze bywa napięta i rozciągnięta. Kiedy powinieneś się martwić?

Puchnięcie nóg i kostek może być skutkiem łagodnej przyczyny lub stanu potencjalnie zagrażającemu życiu. Jeśli obrzęk jest nagły, niewyjaśniony lub towarzyszą mu dodatkowe objawy związane z sercem, np.:  ból w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, zawroty głowy, splątanie, powinieneś pilnie zgłosić się do lekarza. Jeśli zauważysz zniekształcenie nogi, którego wcześniej nie było lub  gdy kontuzja uniemożliwia obciążenie nogi, jest to również powód do niepokoju.

Niebezpieczną sytuacją jest też to, kiedy opuchniętym nogom u kobiety w ciąży towarzyszą inne objawy związane ze stanem przedrzucawkowym lub niebezpiecznie wysokim ciśnieniem tętniczym, czyli silne bóle głowy, nudności, wymioty, zawroty głowy, skąpomocz. W takiej sytuacji zwróć się o pomoc medyczną. Chociaż spuchnięte nogi nie zawsze są powodem do niepokoju, to poznanie przyczyny tego stanu może pomóc wykluczyć poważniejszy problem.

Opuchnięte nogi − jak leczyć?

Obrzęku limfatycznego nie można wyleczyć, ale zwykle można go kontrolować, aby później nie pojawiły się powikłania. A zatem co na opuchnięte nogi?

1. Uniesienie kończyny

Za każdym razem, gdy noga jest uniesiona, płyn będzie z niej wypływał. Podnieś nogi, kiedy tylko możesz. Unieś je tak wysoko, jak potrafisz − podłokietnik sofy świetnie się do tego nada. Podnieś koniec łóżka (15 cm lub więcej), aby stopy były nieco wyżej niż głowa. Możesz użyć do tego starych książek.

2. Bandaże uciskowe lub pończochy

Kompresja (czyli ucisk) jest wymagana, aby wycisnąć płyn z nóg podczas wstawania. Możliwe, że na początku trzeba będzie użyć bandaży, aby usunąć najgorszy obrzęk, a dopiero później będzie można skorzystać z pończoch. Te z kolei muszą być odpowiednio dopasowane. Zwykle są też znacznie mocniejsze niż tradycyjne rajstopy podtrzymujące. Jeśli obrzęk dotyczy tylko dolnej części nogi, możesz nosić podkolanówki. Najczęściej do kuracji obrzęku nóg, używa się pończoch w klasie II, a czasami stosuje się silniejszą klasę III. Jeśli masz trudności z założeniem pończoch, możesz kupić do nich specjalny aplikator.

3. Leki odwadniające

Jeśli masz schorzenie, które powoduje obrzęki, lekarz może Ci zalecić leki odwadniające. Możliwe, że osoby z niewydolnością serca lub chorobą nerek dodatkowo będą musiały ograniczyć dzienną ilość przyjmowanych płynów.

A co z operacją?

Niestety nie istnieje skuteczny zabieg pozwalający zmniejszyć obrzęk limfatyczny. Operacja w celu zmniejszenia rozmiaru podudzia, liposukcja lub wycięcie chirurgiczne (redukcja Homana) mogą być zalecane, jeśli noga pozostaje bardzo opuchnięta, pomimo terapii uciskowej.

Co jest dobre na opuchnięte nogi?

Opuchlizna na stopach, kostkach, łydkach powinna sama zniknąć, ale jest kilka czynności, dzięki którym możesz spróbować sobie pomóc.

• podnoś nogi, kiedy tylko jest to możliwe,
• połóż się i użyj poduszek, aby podnieść opuchnięty obszar,
• spaceruj, aby poprawić przepływ krwi,
• noś szerokie, wygodne buty z niskim obcasem i miękką podeszwą,
• umyj, osusz i nawilż stopy, aby uniknąć infekcji,
• noś pończochy uciskowe codziennie od rana do wieczora,
• ćwicz regularnie, aby utrzymać dobre krążenie, Światowa Organizacja Zdrowia zaleca 150 minut ćwiczeń o umiarkowanej intensywności lub 75 minut ćwiczeń o wysokiej intensywności tygodniowo,
• unikaj siedzenia lub stania przez długi czas, upewnij się, że okresowo wstajesz lub poruszasz się, jeśli siedzisz lub stoisz nieruchomo przez dłuższy czas,
• reguluj spożycie soli, nie więcej niż 2300 mg soli dziennie,
• nie przybieraj na wadze,
• utrzymuj skórę w dobrej kondycji, używając dużej ilości kremu nawilżającego, aby zapobiec wysuszeniu,
• unikaj zbyt ciasnych ubrań, skarpet i butów,
• sprawdzaj stopy pod kątem siniaków, skaleczeń i zadrapań, zwłaszcza jeśli leczysz się z powodu cukrzycy,
• stosuj zdrową dietę, która promuje zdrowie serca, nerek i wątroby,
• jeśli masz żylaki może pomóc maść na żylaki z heparyną.

Domowy sposób na opuchnięte nogi

Aby leczyć opuchnięte łydki w domu, pamiętaj o akronimie z języka angielskiego RICE:

• Odpoczynek (Rest): Nie ruszaj kostką lub nogą, dopóki nie będziesz mógł dostać się do lekarza lub dopóki obrzęk nie ustąpi,
• Lód (Ice): Jak najszybciej połóż lód na spuchniętym obszarze na 15 do 20 minut. Czynność następnie powtarzaj co 3 do 4 godzin,
• Kompresja (Compression): Dobrze owiń kostkę lub nogę, ale pamiętaj, aby nie odcinać krążenia. Pończochy podtrzymujące mogą być dobrą opcją, 
• Podniesienie (Elevation): Podnieś kostkę lub nogę ponad serce albo tak wysoko, jak to możliwe. 2 poduszki zwykle zapewniają odpowiednią wysokość. To pomaga w odpływie płynu od nogi.

Jak radzić sobie z opuchniętymi nogami? Podsumujmy

Nie zawsze można zapobiec opuchnięciu nóg i kostek. Istnieją jednak sposoby, które zmniejszają ryzyko ich wystąpienia lub łagodzą objawy. Należą do nich regularne ćwiczenia, przestrzeganie zdrowej diety i ochrona nóg przed urazami.

Źródła:

1. Beckerman J.: Swollen Legs: Causes and Treatment, 2020
2. Fletcher J.: Causes of leg and ankle swelling, 2020
3. Harding M.: Swollen Legs, 2017
4. Nall R.: Swollen Ankle and Leg, 2018
5. O’Connell K.: Swelling in Your Foot, Leg, and Ankle, 2020
6. Sterns R.: Clinical manifestations and diagnosis of edema in adults, 2017