Zatokowy ból głowy − czym jest i jak się objawia?

Zatokowy ból głowy stanowi jeden z symptomów zapalenia zatok. Objawia się pulsowaniem, któremu towarzyszy uczucie rozpierania w rejonie twarzy i głowy. Ból nasila się podczas kaszlu, w trakcie nachylania oraz przy wstawaniu z łóżka. Czym charakteryzuje się zatokowy ból głowy? Jak go leczyć? Podpowiadamy!

Zatokowy ból głowy - przyczyny

Zatokowy ból głowy to objaw utrudnionego oczyszczania zatok z powodu toczącego się w ich obrębie stanu zapalnego. Zatoki są małymi przestrzeniami w twarzoczaszce, umiejscowionymi przy kości nosa, oczu i policzków. Ich główna rola polega na odprowadzaniu śluzu i zapewnieniu odpowiedniej cyrkulacji powietrza. Wyróżniamy 4 rodzaje symetrycznie położonych zatok, które swoje nazwy biorą od lokalizacji:

• Zatoki szczękowe (zatoki przyszczękowe) - znajdują się bezpośrednio nad szczęką, pod oczami. Są parzyste i największe,
• Zatoki czołowe (zatoki przyczołowe) - nieco mniejsze, znajdują się powyżej brwi,
• Zatoki klinowe - parzyste, zlokalizowane głęboko w szczęce, za jamą nosową,
• Komórki sitowe - są nieregularne i nieparzyste, zlokalizowane na wysokości połowy nosa.

Główną przyczyną zatokowego bólu głowy jest nadmiar wydzieliny gromadzącej się w zatokach. Zatkane ujścia uniemożliwiają jej normalne spływanie przez przewody nosa i odprowadzanie na zewnątrz. Wówczas wzrasta ciśnienie, co powoduje uporczywy ból głowy. Schorzenie może mieć podłoże bakteryjne lub grzybicze. 

Zapalenie zatok może towarzyszyć również innej chorobie. Często ma bezpośredni związek z infekcjami w obrębie błony śluzowej nosa i gardła (przeziębienie, katar sienny) lub schorzeń w obrębie ucha - np. zapalenia ucha. Czynnikiem prowokującym częste bóle głowy mogą być też polipy oraz torbiele, a także wady anatomiczne i alergie.  Przyczyną zatokowego bólu głowy może być również krzywa przegroda nosowa, a także przerost migdałków.

Zatokowy ból głowy - objawy

Istnieje wiele rodzajów bólów głowy m.in. migrena i napięciowy ból głowy. Jak zatem odróżnić, że mamy do czynienia z bólem pochodzenia zatokowego? Należy uwzględnić podstawowe czynniki takie jak: lokalizację bólu, okoliczności, w których najczęściej występuje oraz specyfikę dolegliwości. 

• Zatokowy ból głowy jest pulsujący i rozpierający. Często promieniuje na inne obszary w obrębie twarzy i głowy lub szyi. Ból dopada w najmniej oczekiwanym momencie - po przebudzeniu, o poranku lub po dłuższej drzemce. 
• Dolegliwości nasilają się w określonych sytuacjach: podczas kaszlu, próby wypróżnienia zalegającej wydzieliny, wysiłku fizycznego oraz podczas ucisku okolicy zajętej zatoki. Problematyczne są również nagłe zmiany temperatury, zwłaszcza przy wyjściu z ciepłego pomieszczenia na mróz.  
• Schorzeniu bardzo często towarzyszy:

• Podwyższona temperatura,
• Bóle zębów,
• Zmęczenie,
• Kaszel,
• Katar zatokowy,
• Silny ból oczu i łzawienie,
• Spływanie wydzieliny po tylnej stronie gardła,
• Zatkany nos - często występuje jednak ból głowy od zatok bez kataru,
• Pogorszenie węchu,
• Obrzęk twarzy. 

Umiejscowienie i nasilenie zatokowego bólu głowy zależy od tego, które zatoki zostały zainfekowane: zatoka szczękowa, mniejsza czołowa czy klinowa lub sitowa.

• Zatoki szczękowa i sitowa - ból twarzy i głowy, który odczuwany jest za okiem po stronie chorej zatoki,
• Zatoka klinowa - ból w okolicach skroni i z tyłu głowy o charakterze promieniującym do policzków i uszu,
• Zatoka czołowa - rozpierający ból czoła i oczodołów. Zwykle nasila się pod wpływem dotyku tych okolic.

Zatokowy ból głowy utrzymuje się przez wiele dni aż do wyleczenia stanu zapalnego zatok, co również odróżnia go od bólu migrenowego i napięciowego, który ustępuje zazwyczaj po kilku godzinach od momentu wystąpienia.

Zatokowy ból głowy - domowe sposoby

Zatokowy ból głowy można skutecznie łagodzić, stosując domowe sposoby. 

• W pierwszej kolejności warto zadbać o wyciszenie i odpoczynek. Przy pojawieniu się uporczywych objawów, dobrze jest usiąść lub na chwilę się położyć.  
• Istotne znaczenie ma również odpowiednie nawilżenie organizmu poprzez wypijanie odpowiednich ilości płynów. W pewnym stopniu może to pomóc złagodzić dolegliwości bólowe. 
• Warto jest również kontrolować optymalną wilgotność powietrza w pomieszczeniu, w którym przebywamy. Odpowiednie nawilżenie to podstawa oczyszczania zatok. Bardzo dobrym sposobem jest inwestycja w nawilżacz powietrza, który emituje aerozol wody. Można także powiesić na kaloryferach mokre ręczniki lub pojemniki z wodą, która parując, będzie dbała o odpowiednie nawilżenie pomieszczenia. 

• Naturalne sposoby na ból głowy obejmują inhalacje z pary wodnej. Ich przygotowanie jest bardzo proste - wystarczy zagotować niewielką ilość wody, przelać ją do miski, a następnie pochylić się nad parującym naczyniem i przez kilka minut wdychać kojące zatoki powietrze. Aby wdychać jak najwięcej pary, najlepiej osłonić głowę ręcznikiem. Uważaj, żeby się nie poparzyć! 
• Podobną metodą jest stosowanie na bolącą głowę ciepłych okładów. Wykonując domowy okład, warto sięgnąć np. po ręcznik ogrzany na kaloryferze, podgrzany żelowy kompres lub termofor zawierający suszone pestki wiśni. Okład wystarczy ułożyć na twarzy, na podstawie nosa i policzkach. Oczywiście nie powinien być gorący, aby nie doszło do poparzenia skóry. 
• Skuteczną metodą walki z nieprzyjemnymi objawami są również zioła na zatoki w formie naparów lub do picia. Przy ich stosowaniu ważna jest regularność. 

Kolejnym domowym sposobem na zatokowy ból głowy jest naświetlanie za pomocą lamp emitujących promienie podczerwone. Przenikające w głąb tkanek światło poprawia ukrwienie, działa przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo.

Zatokowy ból głowy - leczenie

Część infekcji w obrębie zatok mija samoistnie i nie wymaga specjalistycznego leczenia. Jednak sytuacja wygląda inaczej w przypadku objawów, które trwają kilka tygodni. Wówczas chore zatoki i towarzyszący temu zatokowy ból głowy wymagają konsultacji laryngologicznej. 

Warto jak najszybciej udać się na wizytę, jeśli:

• Objawy w ciągu kilku dni nie ustępują,
• Ból jest tak silny, że leki przeciwbólowe bez recepty nie przynoszą rezultatu,
• Dolegliwości lokalizują się w okolicy oka - występuje obrzęk powiek, podwójne widzenie, lub gorsza ruchomość oka,
• Pojawiają się problemy neurologiczne.

Lekarz na podstawie przeprowadzonego wywiadu oraz badań obrazowych zaleci dalsze postępowanie. Podstawowym badaniem jest rynoskopia przednia - za pomocą wziernika lekarz ocenia stan przegrody nosa i błony śluzowej pod kątem występowania obrzęków i stanów zapalnych. W przypadku przewlekle utrzymującego się zatokowego bólu głowy specjalista może skierować pacjenta na zdjęcie RTG, tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. 

• Powszechnymi środkami stosowanymi w leczeniu zatokowego bólu głowy są tabletki na ból głowy zawierające ibuprofen lub paracetamol. Są ogólnodostępne bez recepty. 
• Infekcji zatok najczęściej towarzyszy również wodnisty lub ropny katar. Dlatego pomocne okazują się preparaty obkurczające błonę śluzową w formie kropli do nosa lub tabletek. Tabletki na katar zawierają w swoim składzie substancje czynne, które zmniejszają stan zapalny i obrzęk. Substancje dodatkowe takie jak mentol czy eukaliptus dodatkowo dają uczucie odetkanego nosa. 
• Pamiętaj, że środki przeciwbólowe przyniosą tylko chwilowe ukojenie, dlatego powinny być stosowane wyłącznie doraźnie. Warunkiem całkowitego uporania się z zatokowym bólem głowy jest wyleczenie jego przyczyny, czyli zapalenia zatok. W zależności od stwierdzonej przyczyny powodującej infekcje podczas terapii stosuje się następujące środki:

• Antybiotyki - kiedy stan zapalny ma pochodzenie bakteryjne,
• Leki na zatoki zmniejszające przekrwienie błony śluzowej,
• Sterydy łagodzące stan zapalny,
• Spraye do nosa z solą fizjologiczną. 

Podsumowanie

Podejrzewasz, że możesz cierpieć na zatokowy ból głowy? Warunkiem całkowitego zwalczenia dolegliwości jest uporanie się z jego przyczyną. Jeśli objawy wciąż powracają, nie zwlekaj i zasięgnij porady lekarskiej.

Źródła:

1. J. Leszczyńska, K. Oleś. E. Bojanowska i in., Zatokowy ból twarzoczaszki - trudności diagnostyczne w różnicowaniu, https://bolczasopismo.pl/api/files/view/31896.pdf, [dostęp: 17.03.2023 r.]
2. M. Wiercińska, Zapalenie zatok, przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/otolaryngologia/choroby/choroby-nosa-i-zatok/179617,zapalenie-zatok-przynosowych, [dostęp: 17.03.2023] 
3. M. Zalesska-Kręcika, T. Kręcicki, Zarys otolaryngologii. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, 2008
4. P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.