Koper włoski – jakie ma właściwości? Jak go wykorzystywać w kuchni i domowej apteczce?

24. 2. 2021 · Michał Mazik · 8 minut czytania

Koper włoski, znany również jako fenkuł (Foeniculum vulgare), to wzmacniające smak potraw cenione warzywo, a także naturalny lek o wszechstronnym zastosowaniu. W zależności od potrzeb wykorzystuje się zgrubiałe, mięsiste bulwy, delikatne liście bądź nasiona. Jakie dokładnie ma koper włoski działanie i jak efektywnie z niego korzystać?

Koper włoski dawniej a dziś

Koper włoski to roślina wykorzystywana przez człowieka od tysięcy lat. Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. W starożytnej Grecji i Rzymie stosowano go m.in. na kolkę. Jego nasiona były cenione przez gladiatorów. Wcieranie wyciągu miało wzmocnić mięśnie przed walką. Kobiety natomiast spożywały roślinę przeciwko otyłości. Z kolei w średniowieczu koper włoski jadano w czasie Wielkiego Postu dla zaspokojenia głodu.

Podstawowe informacje o koprze włoskim
Znana także jako: fenkuł, koper lekarski, fenkel
Zastosowanie i działanie:na laktację, kolkę, niestrawność, infekcje, właściwości odchudzające, działanie wykrztuśne, poprawa wyglądu skóry i włosów
Koper włoski a alergia: tak, przy dłuższym stosowaniu
Ciąża i karmienie piersią: tak, jeśli stosowane w umiarze

Fenkuł doczekał się nawet swojego miasta. Gdy w 1418 r. Portugalczycy po raz pierwszy postawili stopę na Maderze, poczuli, że powietrze wypełnione jest intensywną, anyżową wonią kopru. Zakładając miasto, nazwali je Funchal (od portugalskiej nazwy rośliny – funcho).

Koper włoski – właściwości lecznicze i działanie prozdrowotne

Ma szereg właściwości leczniczych, można go stosować niezależnie od wieku (o tym poniżej). W celach leczniczych najczęściej wykorzystuje się jego owoce. Powszechnie wiadomo, że koper włoski na zaparcia i wzdęcia pomaga skutecznie, stąd uznaje się go za jeden z najpopularniejszych naturalnych leków na te dolegliwości układu pokarmowego. Na tym nie kończy się jednak jego prozdrowotne działanie.

Grupa związków biologicznie czynnych w owocach kopru włoskiego
Witaminy: A, C, B1, B2, B3
Flawonoidy:glikozydy kwercetyny i kemferolu, rutyna
Sterole:stigmasterol
Związki mineralne:potas, fosfor, żelazo, cynk, sód, magnez, wapń   
Olejki:anetol, fenchon, α-pinen, limonen
Glicerydy kwasów tłuszczowych: 
oleinowy, petroselinowy, linolowy, palmitynowy

 

Sprawdź też leki i preparaty wspomagające układ pokarmowy.

Koper włoski – zastosowanie

  • Pomaga na niestrawność i zaburzenia trawienie, jest w szczególności polecany dzieciom (wiek szkolny) i osobom starszym. Poznaj inne zioła na niestrawność.
  • Pobudza wydzielanie soku żołądkowego.
  • Pomaga pozbyć się gazów - koper włoski na wzdęcia stanowi jedno z najskuteczniejszych rozwiązań.
  • Jest dobrym środkiem wykrztuśnym. Pobudza wydzielanie śluzu w górnej części dróg oddechowych i ułatwia odkrztuszanie. Często stanowi składnik syropów i leków wykrztuśnych.
  • Działa rozkurczająco. Zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego.
  • Wykazuje działanie przeciwzapalne.
  • Koper włoski w ciąży wspomaga laktację.
  • Pomaga na kolkę u noworodka.
  • Łagodzi objawy grypy i różnorodnych infekcji (zwalcza drobnoustroje).
  • Ma działanie przeciwgorączkowe.
  • Obniża ciśnienie krwi.
  • Łagodzi bolesność przy miesiączkowaniu.
  • Wykazuje również koper włoski właściwości odchudzające (m.in. powoduje poczucie sytości).
  • Zewnętrzne stosowanie owoców łagodzi stany zapalne oczu i jamy ustnej.
  • Zewnętrzne i wewnętrzne stosowanie kopru pomaga na opuchlizny.
  • Żucie nasion poprawia zdrowie dziąseł i likwiduje nieprzyjemny zapach z ust (sprawdź też leki i preparaty na nieświeży oddech).

Koper włoski jako herbata na odchudzanie i inne formy naturalnych leków

Najbardziej rozpowszechniony jest koper włoski do picia. W aptekach i marketach można dostać gotowe produkty – suplementy lub mieszanki ziół (np. herbatka ziołowa Travisto Fix). Postać herbaty ma niekwestionowane zalety – łatwość użycia i dostępność. Herbatkę wystarczy po prostu zaparzyć. Można również zbierać lub kupić owoce kopru, a następnie zalewać je wrzątkiem. Napar umieszcza się pod przykryciem aż do wystygnięcia.

herbata koper włoski - jak przygotować?

Fenkuł stosuje się nie więcej niż 1-2 szklanki dziennie. Zaleca się pić po ½ szklanki w dużych odstępach czasu lub po spożyciu ciężkostrawnych potraw. Dobrym sposobem na poprawę zdrowia jest także spożywanie syropu. ½ łyżki owoców miesza się w miodzie i dokładnie rozciera. Przy infekcjach czy kaszlu napar z kopru włoskiego stosuje się podczas inhalacji.

     

    Koper włoski a laktacja i herbatka dla niemowląt na kolki

    Koper włoski na kolki u noworodka to powszechnie znany lek. Przynosi ukojenie maluchom i jednocześnie zaspokaja pragnienie. Większość źródeł podaje, że fenkuł to jedno z najbezpieczniejszych ziół dla dzieci. Można go podać np. jako herbatkę (Humana, herbata koperkowa). Jednocześnie wiadomo, że koper włoski wpływa na laktację. Roślina przyśpiesza produkcję mleka u matek karmiących.

    W ostatnich latach pojawiły się informacje na temat potencjalnej szkodliwości jednego ze związków zawartych w koprze – estragolu. Związek może mieć m.in. działanie estrogenne. Do tematu najlepiej podejść rozsądnie – nie przesadzać z częstotliwością stosowania. Korzystanie z kopru włoskiego najlepiej skonsultować z pediatrą, zanim sięgniesz po produkty apteczne takie jak: Lactosan Fix, saszetki lub Herbatka Fix, dla kobiety karmiącej.

    koper włoski a karmienie piersią

    Koper włoski – zastosowanie w kuchni

    Koper włoski jako warzywo wzbudza zachwyt nie od dziś. W 1824 roku Thomas Jefferson pisał o nim:

     „Fenkuł stoi ponad innymi warzywami, jest on wspaniały... Żadne z warzyw nie dorównuje mu w smaku”.

    Koper ma lekko anyżkowy zapach i słodkawy, nieco pikantny smak. Woń można osłabić przez obróbkę termiczną, np. gotowanie, pieczenie lub grillowanie. Pokrojone bulwy są dodatkiem do wielu potraw – od sosów po zupy. We Francji i Włoszech służą do wzmacniania smaku dań z jaj, twarogu, duszonych grzybów i ryb. Liście często dodaje się do sałatek i surówek. Nasiona nadają się do przyprawiania bulionów, pieczywa, ciast i słodyczy.

    Wszystkie części fenkułu bardzo dobrze komponują się smakowo z mięsami (zwłaszcza drobiem, cielęciną i jagnięciną). Podobnie jak u kopru ogrodowego, baldachy można dodawać do kiszonych ogórków i innych przetworów. Roślina nadaje niepowtarzalnego smaku włoskiemu salami finocchiona i francuskiemu likierowi fenouillette.

    koper włoski herbata odchudzanie

    Sprawdź też, jak poradzić sobie z bólem brzucha po przejedzeniu z pomocą kopru.

    Koper włoski – zastosowanie w kosmetyce

    Koper włoski ma zastosowanie w kosmetyce, chociaż nie jest aż tak popularny jak mniszek, rumianek, ogórek, pokrzywa czy wiele innych roślin. Znajduje zastosowanie w pielęgnacji cery (różnego rodzaju). W szczególności pasuje do cery trądzikowej i tłustej. Można używać go w formie naparu do przemywania twarzy, toniku lub maseczki. Kosmetyki na bazie kopru ograniczają powstawanie i widoczność zmarszczek. Przemywanie głowy zapobiega przetłuszczaniu się włosów. Zwiększa ich puszystość i przywraca im blask. Sprawdź również kosmetyki na łojotokowe zapalenie skóry.

    Zbiór owoców, bulw i liści kopru włoskiego

    Owoce kopru włoskiego dojrzewają nierównomiernie, dlatego zbiór w warunkach amatorskich przeprowadza się wielokrotnie (by uniknąć strat na wskutek osypywania się). Wyznacznikiem jest także pełna dojrzałość baldachu głównego. Rośliny ścina się i pozostawia do wyschnięcia, a po wysuszeniu młóci. Pozyskiwanie nasion może stanowić kłopot, dlatego lepiej kupić nasiona lub suplementy oparte na bazie fenkułu. Liście można zbierać na bieżąco, najlepiej młode, przed kwitnieniem. Bulwy często zbiera się w sierpniu.

    koper włoski - właściwości i działanie

    Koper włoski a skutki uboczne

    Koper włoski może wchodzić w interakcję z niektórymi lekami. Nie powinno się go stosować przy przyjmowaniu antybiotyków. Preparatów z fenkułu nie wolno używać w nadmiarze, np. kilku szklanek dziennie. Należy sięgać po niego doraźnie – na konkretny problem. Kuracje nie powinny trwać dłużej niż dwa tygodnie. Nadmierne dawki związków zawartych w nasionach kopru mogą powodować m.in. reakcje alergiczne, odurzenie oraz podrażnienie błon śluzowych żołądka i jelit.

    Jakie witaminy ma koper włoski?

    Witaminę A, C oraz witaminy z grupy B.

    Ile razy dziennie można pić koper włoski?

    Nie więcej niż dwie szklanki dziennie, najlepiej rozłożone na „raty”. Wyjątek stanowią kobiety w ciąży, matki karmiące i dzieci do 4 lat. W ich przypadku należy stosować mniejsze dawki, np. ½ szklanki doraźnie, np. na kolkę. Korzystanie z fenkułu najlepiej skonsultować z lekarzem.

    Jak parzyć koper włoski dla niemowląt?

    Owoce fenkułu zalewa się wrzątkiem, pozostawia pod przykryciem. Podaje się dziecku, gdy wystygnie.

    koper włoski a właściwości lecznicze

    Fenkuł – podsumowanie

    Fenkuł to cenna przyprawa i naturalny lek. Stosowany rozsądnie pomaga na wiele dolegliwości. Ma silne działanie i nie powinno się tego bagatelizować. Nie można korzystać z niego w nadmiarze, gdyż wtedy zwiększa się ryzyko wystąpienia opisanych powyżej skutków ubocznych. Dotyczy to głównie nasion kopru włoskiego. Liście i bulwy z powodzeniem można dodawać do różnorodnych potraw.

     

    Źródła:

    1. Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach; Podkowa Leśna 2007; Wydawca M. E. Senderski.
    2. B-E van Wyk, Wink M.; Rośliny lecznicze świata; Wrocław 2004; MedPharm Polska.
    3. Briggs M.; McVicor J.; Flowerdew B.; Wielka księga warzyw, ziół i owoców, 2007, Bellona.

      Więcej artykułów na ten temat

      O autorze
      Michał Mazik
      Michał Mazik
      Jestem pasjonatem roślin – zarówno tych ozdobnych, jak i leczniczych. Ukończyłem studia ogrodnicze ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Wydałem kilkadziesiąt książek branżowych, w tym kilka związanych z ziołolecznictwem i naturalnymi metodami leczenia („Zioła w kuchni”, „Zioła w ogrodzie i domu”, „Zdrowie z ogrodu”, „Dary pszczół”). Przez ponad dekadę pracowałem jako ekspert miesięcznika „Zdrowie”. Należę do tej grupy szczęśliwców, którzy połączyli zainteresowania z pracą.
      Przeczytaj więcej od tego autora
      O autorze
      Michał Mazik
      Michał Mazik
      Jestem pasjonatem roślin – zarówno tych ozdobnych, jak i leczniczych. Ukończyłem studia ogrodnicze ze specjalizacją roślin przyprawowych i leczniczych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Lublinie. Wydałem kilkadziesiąt książek branżowych, w tym...
      Przeczytaj więcej od tego autora