Suchy kaszel u dziecka: co może oznaczać?

Suchy kaszel u dziecka może mieć bardzo różne przyczyny: od infekcji wirusowej, przez problemy natury kardiologicznej czy psychologicznej, aż po alergię i astmę włącznie. Zobacz, jak interpretować ten objaw i kiedy udać się do pediatry.

Suchy kaszel u dziecka − czym właściwie jest?

Czym jest kaszel i czemu właściwie służy? Kaszel to odruch obronny, który pozwala na oczyszczenie dróg oddechowych. Gwałtowny i nagły wyrzut powietrza porywa wraz z sobą napotkane cząsteczki.

Kaszel można podzielić przez wzgląd na czas jego trwania (ostry, podostry, przewlekły) oraz ze względu na jego charakter i produktywność. Kaszel suchy, czyli kaszel nieproduktywny, jak sama nazwa wskazuje nie wiąże się ze słyszalnym odkrztuszaniem treści. Często towarzyszy mu nieprzyjemne drapanie i uczucie suchości w gardle. Kaszel mokry natomiast, zwany także produktywnym lub wilgotnym, związany jest ze słyszalnym odkrztuszaniem wilgotnej treści. U dorosłych plwocina często jest wypluwana, ale dzieci zazwyczaj ją połykają. Zobacz też artykuł: Kaszel suchy czy mokry? Jak je od siebie odróżnić?.

Suchy kaszel u dzieci − co może oznaczać? 

Suchy kaszel u dziecka najczęściej wiąże się z infekcją wirusową. Może być jednym z pierwszych objawów początkowego stadium zapalenia krtani i tchawicy lub zapalenia oskrzeli.

Ostre podgłośniowe zapalenie krtani występuje stosunkowo często, szczególnie u małych dzieci głównie między 6. miesiącem a 3. rokiem życia. Objawy pojawiają się nagle i niespodziewanie (choć poprzedzone są z reguły łagodnymi symptomami niewielkiej infekcji górnych dróg oddechowych), zazwyczaj w godzinach nocnych. Kaszel jest suchy i szczekający, występuje stridor wdechowy, chrypka oraz duszność. Temperatura ciała może być podwyższona, ale nie przekracza na ogół 38 stopni C. W warunkach domowych warto zadbać o przewietrzenie pomieszczenia i uspokojenie malucha. W leczeniu stosuje się glikokortykosteroidy, a czasem także adrenalinę w nebulizacji. U większości dzieci choroba przebiega w sposób łagodny, ale niektóre maluchy wymagają stałej obserwacji i leczenia w szpitalu.

W przypadku zapalenia oskrzeli kaszel początkowo jest wprawdzie suchy, ale z czasem pojawia się charakterystyczny mokry kaszel z odkrztuszaniem plwociny. Początkowo suchy kaszel, który staje się napadowy, duszący, utrudnia nabranie powietrza i kończy się głośnym świstem („pianiem”) oraz odkruszeniem lepkiej wydzieliny, często połykanej przez dzieci, którą potem wymiotują, to charakterystyczne cechy krztuśca, szczególnie niebezpiecznego dla najmłodszych pociech. Możesz ograniczyć ryzyko zachorowania dzięki szczepieniom ochronnym − nie tylko szczepieniom dzieci, ale także podczas ciąży.

Z czym jeszcze może wiązać się przewlekły suchy, męczący kaszel u dziecka? Może świadczyć o śródmiąższowej chorobie płuc. Warto jednak mieć na uwadze, że śródmiąższowe choroby płuc występują rzadko, a w populacji dziecięcej są jeszcze rzadsze niż u dorosłych. U większości chorych maluchów pojawia się uczucie duszności, pogorszenie tolerancji wysiłku, przyspieszenie oddechu, a często także upośledzenie wzrastania i świszczący oddech. U wielu dzieci choroba rozpoczyna się w pierwszych latach życia, ale symptomy są początkowo bardzo subtelne i narastają w czasie. Kluczowe znaczenie w kontekście zahamowania jej postępu ma wczesne rozpoznanie i szybkie rozpoczęcie leczenia.

Suchy, duszący kaszel u dziecka może być także jednym z objawów astmy. Pojawia się szczególnie w nocy, nad ranem oraz po wysiłku fizycznym. Do innych kluczowych objawów zalicza się świsty wydechowe i napadową duszność wydechową. Często współwystępują objawy innych chorób alergicznych. Rzadziej, suchy i napadowy, męczący kaszel jest jedynym objawem astmy (tzw. wariant kaszlowy astmy). Symptomy często pojawiają się lub pogarszają po ekspozycji na konkretne alergeny, dymy, przy zmianie temperatury powietrza oraz podczas silnych emocji. Choroba wymaga odpowiedniego leczenia, dostosowanego do nasilenia objawów i poziomu kontroli astmy.

W poszukiwaniu przyczyn suchego kaszlu nie można zapomnieć o refluksie żołądkowo- przełykowym. Istotą choroby refluksowej jest cofanie się treści żołądkowej do przełyku, co powoduje nieprzyjemne objawy i powikłania. U młodszych dzieci wśród objawów przeważają wymioty, bóle brzucha, utrata łaknienia, rozdrażnienie i właśnie kaszel. Nieco starsze dzieci, mogą narzekać także na zgagę, czyli charakterystyczne pieczenie za mostkiem.

Uporczywy, suchy kaszel u dziecka, przyjmujący postać nieefektywnego, męczącego pokasływania może być jednym z objawów niewydolności serca. Pozostałe symptomy, ich nasilenie oraz konfiguracja zależą od stopnia zaburzeń funkcji serca i mechanizmów adaptacyjnych organizmu. Należą do nich m.in. zaburzenia koncentracji i snu, pogorszenie apetytu, nadmierna potliwość, nietolerancja wysiłku, duszność, spowolnione przybieranie na wadze u niemowląt, zmienność nastroju, nudności. W przypadku suchego, uporczywego kaszlu u niemowląt i małych dzieci warto pamiętać o ewentualnej możliwości istnienia wad i zaburzeń wrodzonych.

Należy mieć na uwadze, że przyczyną suchego kaszlu może być także stosowanie niektórych leków, przykładowo inhibitorów konwertazy angiotensyny, czyli leków przydatnych np. w terapii nadciśnienia tętniczego.

Suchy kaszel bez innych objawów − co oznacza?

Suchy kaszel u dziecka bez innych objawów i bez żadnych towarzyszących, niepokojących dolegliwości często związany jest z przebytą wcześniej infekcją dróg oddechowych. Taki kaszel nie jest wówczas symptomem przewlekającego się zakażenia, a świadczy jedynie o uszkodzeniu nabłonka dróg oddechowych i poinfekcyjnej nadreaktywności oskrzeli. Objaw może utrzymywać się przez kilka kolejnych tygodni. Nasila się po wysiłku fizycznym, w nocy, przy zmianach temperatury otoczenia i podczas oddychania zimnym powietrzem. Z czasem gdy nabłonek dróg oddechowych się zregeneruje, kaszel przemija i nie pozostawia trwałych następstw.

Kaszel suchy u dziecka może być także kaszlem nawykowym. Pojawia się na ogół po przebyciu infekcji górnych dróg oddechowych, nie towarzyszą mu inne objawy i ustępuje podczas snu. Związany jest zwykle z niewielkimi problemami natury psychologicznej (np. konfliktami w szkole). Wyróżnia się także kaszel psychogenny o dziwacznym, nietypowym i nienaturalnym brzmieniu. Dziecko wykazuje wobec niego całkowitą obojętność, a podłożem mogą być zaburzenia nerwicowe czy depresyjne. Taki kaszel nasila się w obecności osób trzecich, a łagodnieje, gdy dziecko zaangażuje się w zabawę lub skupi na wykonywanych czynnościach. Stwierdzenie zarówno kaszlu nawykowego, jak i psychogennego wymaga najpierw wykluczenia przyczyn organicznych i dokładnej analizy lekarskiej.

Na koniec, zwróć także uwagę na warunki panujące w Twoim otoczeniu. Czasem zdarza się, że suche pokasływanie u dzieci nie wiąże się z żadną chorobą czy zaburzeniem, a jest wyrazem podrażnienia nabłonka dróg oddechowych. Przyczyną to zbyt suche powietrze w mieszkaniu, zanieczyszczenie powietrza i smog czy dym tytoniowy. 

Suchy kaszel u dziecka − kiedy nie zwlekać z wizytą u lekarza?

Jeśli niepokoi Cię stan Twojego malucha, zawsze warto zasięgnąć opinii pediatry lub lekarza rodzinnego.

Z wizytą nie warto zwlekać szczególnie w kilku przypadkach:

1. Kaszel u noworodka

Jeśli kaszel rozpocznie się już w okresie noworodkowym, przyczyną mogą być wrodzone wady układu oddechowego, sercowo-naczyniowego lub wrodzone zakażenia, które wymagają pilnej diagnostyki i leczenia.

2. Nagły i niespodziewany kaszel

Nagły i zupełnie niespodziewany początek kaszlu (np. podczas zabawy) może być spowodowany wciągnięciem ciała obcego, co również wymaga szybkiego postępowania.

3. Niepokojące objawy towarzyszące

Inne niepokojące objawy, które skłaniają do pilnej konsultacji lekarskiej, to przewlekły, nasilający się kaszel, duszność i trudności z oddychaniem, gorączka, utrata masy ciała lub brak odpowiedniego przybierania na wadze oraz kaszel, który pojawia się podczas przyjmowania posiłków, wysiłku fizycznego, nad ranem czy przy zmianie temperatury otoczenia.

Jak radzić sobie z suchym kaszlem u swojego dziecka?

W większości przypadków suchy kaszel u dziecka związany jest z początkowym stadium rozwijającej się infekcji. W wielu sytuacjach przyczyną są zakażenia wirusowe, które nie wymagają antybiotykoterapii, a jedynie leczenia objawowego. Twoje wątpliwości z pewnością pomoże rozwiać wizyta u lekarza, który zaproponuje adekwatne postępowanie, np. przepisze leki i zaleci inhalacje.

Oprócz stosowania przepisanych leków warto zadbać o optymalne nawilżenie powietrza w mieszkaniu (pomocne mogą okazać się nawilżacze powietrza), odpowiednią temperaturę oraz nawadnianie malucha. Zatroszcz się także o higienę noska. W niektórych przypadkach kaszel może wymagać pogłębienia diagnostyki i dostosowanej do rozpoznania terapii. 

Źródła:

1. Lis G., Kaszel. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
2. Głodzik I., Ostre podgłośniowe zapalenie krtani. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
3. Lis G., Astma. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
4. Szczerbiński T., Śródmiąższowe choroby płuc. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
5. Szczeklik W., Jankowski M., Kaszel. W: Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020